स्पर्श

 


#स्पर्श


आज काही झालं तरी सगळी साचलेली कामं पूर्ण करायचीच असं ठरवून सकाळी बाहेर पडले ती सगळी कामं उरकून घरी परत यायला दुपार झाली. घरात शिरले, पर्स-पिशवी टेबलावर ठेवून पाणी प्यायले आणि थेट बाथरुममध्ये शिरले. घाम, धूळ आणि घराच्या बाहेर जाणता-अजाणता झालेले स्पर्श सगळं काही शॉवरच्या पाण्याखाली धुवून टाकलं. घरात नेसायची धुवट, सुती साडी नेसून जमिनीवर पाय पसरून बसले तेव्हा बरं वाटलं. धुवट कपड्यांचा खसखशीत स्पर्श आणि गुळगुळीत जमिनीचा थंडगार स्पर्श अगदी सुखावून गेला.


खरंच! स्पर्श ही अगदी विलक्षण अनुभूती आहे. किती प्रकारचे स्पर्श अनुभवतो आपण आपल्या आयुष्यात. सर्व भावना केवळ स्पर्शाने व्यक्त करण्याची जबरदस्त देणगी आपल्याला मिळाली आहे. तान्ह्या बाळाला दृष्टी, कान यांच्याही आधी आई ओळखता येते ती स्पर्शानेच. रडणारं बाळ आईच्या स्पर्शासरशी शांत होतं. स्पर्शातून भावना व्यक्त करण्याचं/ओळखण्याचं शिक्षण तिथून सुरु होतं. बाळाच्या अंगावर, डोक्यावर हात फिरवून आई त्याला आपल्या अस्तित्वाची जाणीव करुन देते आणि आईच्या आश्वासक स्पर्शाची भाषा कळून बाळ शांत होतं. तान्ह्या बाळाच्या मृदू कोमल स्पर्शानं आईही स्वर्गसुखाचा आनंद अनुभवते.


इतक्या तान्ह्या बाळाला जर स्पर्शाची भाषा कळते, स्पर्श हवासा वाटतो, तर जाणिवा पूर्ण जाग्या झालेल्या मोठ्या/तरुण-प्रौढ माणसांची काय कथा ? सहेतुक-निर्हेतुक, जाणीवपूर्वक केलेले-अजाणता झालेले, हवेसे-नकोसे किती प्रकारचे स्पर्श. काही स्पर्श क्षोभ उसळवतात, काही स्पर्श क्षोभ शांत करतात. काही स्पर्श आपल्याकडून काही तरी मागतात, काही स्पर्शातून आपल्याला काही तरी मिळतं. मनाच्या अस्वस्थतेला दूर करणारे आश्वासक स्पर्श मनाला उभारी देतात. 


केवळ स्नेहाची भावना जागवणारे स्पर्श आयुष्यात काही तरी चांगलंही आहे याची जाणीव करुन देतात. जीवनदान देणारा डॉक्टरांचा स्पर्श आणि तीर्थ घेतल्यानंतर तो ओला तळवा डोळ्यांवर फिरवून मिळणारा थंडावा एकाच जातीचा. कोऱ्या नोटा, कोरी वस्त्रं, नवीन कोरी पुस्तकं यांचे स्पर्श थोडा वेळ का होईना श्रीमंत असल्याचा आनंद देतात. अंघोळ झाल्यानंतर कोरड्या खसखशीत टॉवेलने अंग पुसून वाटणारं हलकेपण हा तर रोज घ्यायचा अनुभव. दिवसभर भटकंती करुन थकलेले पाय काढत पाण्याच्या बादलीत बुडवून मिळणारं सुख केवळ अवर्णनीय. प्रवासानं थकलेल्या शरीराला पाण्याचा स्पर्श तर स्वर्गसुखाइतका मोलाचा.


अंगावर काटा उभा करणारे स्पर्श आणि अंगावर काटा फुलवणारे स्पर्श यांच्यात जमीन-अस्मानाइतकं अंतर. अंग तापानं फणफणत असतांना मायेच्या माणसाचा कपाळावरचा हात आणि तापलेल्या धरतीवर पडणारा पावसाचा पहिला थेंब सारखाच शांतवणारा. नव्याने ओळख झाल्यानंतर हस्तांदोलन करतांना झालेला स्पर्श निर्विकार तर बऱ्याच दिवसांनी/वर्षांनी भेटलेल्या जुन्या मैत्रिणीचा हात हातात धरल्यावर होणारा स्पर्श खुशीची कारंजी उडवणारा. निरोप घेतांना मारलेली मिठी आणि स्वागत करतांना मारलेली मिठी यात तसं पाहिलं तर किती फरक; पण भावनेचा ओलावा मात्र दोन्हीत सारखाच. एका मिठीत स्पर्श साठवून घेण्याची धडपड तर दुसऱ्या मिठीत स्पर्शाची भूक मिटल्याचा आनंद. 


इच्छा नसतांना होणारे स्पर्श सोसतांना होणारी तगमग आणि फार ओढ वाटत असूनही न मिळणाऱ्या स्पर्शासाठी होणारी तगमग यात कुठली जास्त असह्य ते ठरवणं कठीण. नातवंडांचा स्पर्श तर सगळ्या स्पर्शांना फिका ठरवणारा. गळ्यात पडलेले चिमणे हात, गालाशी आलेलं रेशमी जावळ या स्पर्शसुखाइतकं तृप्तीचा अनुभव देणारं दुसरं काही नाही.


किती प्रकारचे स्पर्श. गणती करणं केवळ अशक्य. बुध्दीला होणारा ज्ञानाचा, मनाला होणारा प्रेमाचा/सुखाचा, डोळ्यांना होणारा सौंदर्याचा, कानाला होणारा मधुर ध्वनीचा/संगीताचा, नाकाला होणारा सुगंधाचा स्पर्श माणसाचं जगणं आपापल्या परीनं समृध्द करीतच असतो. वय, आर्थिक-सामाजिक-शैक्षणिक स्तर, लिंग भेद या सगळ्यांच्या पलीकडे हे स्पर्शसुख माणसाला सारखाच आनंद देतं. आनंदाचा स्पर्श आणि स्पर्शाचा आनंद सारखाच मोठा.


राधा मराठे


Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

ललित साहित्य - ललित लेखन

ललित लेखन - ललित लेखन ललित लेखन म्हणजे काय ते सांगा असं एका फेबु मित्राने सुचवलं म्हणून हा लेख - लेखनाच्या अनेक प्रकारात ललित लेखन हा लोकप्रिय प्रकार आहे. मराठीतल्या प्रणय कादंबरीचे प्रणेते ना , सी. फडके या साहित्य प्रकाराचे जन्मदाते असं म्हटलं तर चूक ठरु नये. याआधी लिहिलं गेलंच नाही असं नसेल पण ललित लघुलेख हा प्रकार फडक्यांनी लोकप्रिय केला. कोणत्याही विषयावरची तांत्रिक माहिती न देता , किंवा ती माहिती देतांना सुध्दा थोडं भावनिक अंगाने लिहिलं की ते ललित होतं. उदा. स्त्रीच्या बाळंतपणाबद्दल लिहितांना गर्भधारणा , गर्भाची वाढ वगैरे तपशील दिले तर तो प्रसुतीविषयक माहिती देणारा लेख होतो. पण तोच ' बाळाची चाहूल ', ' डोहाळे ' अशा शीर्षकांनी लिहिला आणि त्यात बाईची बदलती मानसिकता , तिचे बदलते रुप , गर्भाच्या वाढीबरोबर बदलणारं तिचं रोजचं आयुष्य यांचं वर्णन केलं की तो ललित लेख. मी काश्मीरला गेले तर कशी गेले , बुकिंग कसं केलं , कोणत्या कंपनीबरोबर गेले , कुठे राहिले , कशी फिरले , खर्च किती आला वगैरे माहिती हे प्रवास मार्गदर्शन होईल. पण काश्मीरचं स...
Read more

ललित साहित्य - कथा

ललित लेखन – कथा ललित लेखनाचा एक लोकप्रिय प्रकार म्हणजे कथा. आता मुळात ललित लेखन हे वास्तवावर आधारलेला कल्पनेचा डोलारा अशा स्वरूपाचं असतं, त्यामुळे कथेत कल्पनेची भरारी असणार हे उघड आहे. पण प्रत्येक कथा प्रकारात कल्पनेचा अविष्कार वेगवेगळ्या पध्दतीने केलेला आपण पाहतो. कथेचे तर अनंत प्रकार आहेत – प्रेम कथा, कुटुंब कथा, विद्रोही कथा, पुराण कथा, ऐतिहासिक कथा, नव कथा, भय कथा, रहस्य कथा हे आपल्या ओळखीचे काही प्रकार. कथेत एक मुख्य सूत्र आणि उद्देश असावा लागतो. नायक/नायिका, त्यांच्या आजूबाजूची माणसं ही गरजेप्रमाणे असतात. म्हणजे एखादी कथा नायिकेची असते, त्यात इतरांना कमी अधिक महत्त्व असतं. एखाद्या कथेत नायक असतो. नायक-नायिकेचं वय, शिक्षण, आर्थिक/सामाजिक परिस्थिती, धर्म, जात, राष्ट्रीयत्व लेखकाच्या मर्जीनुसार ठरतं. पण तहात निव्वळ निवेदन नसतं. त्या निवेदनाला थोडी भावनिक डूब असते. अगदी विद्रोही कथा असली तरी विद्रोहातली जळजळीत धार वाचणाऱ्याला जाणवली पाहिजे. मी एखाद्या भाजीवालीची कथा लिहिणार असेन. तर ती घाऊक बाजारात जाते, भाजी विकत घेते, त्यांचे वाटे करते, ठराविक ठिकाणी बसून विकते ही ...
Read more

दुसरं लग्न

  उमेश रिक्षातून उतरला आणि बॅग घेऊन सोसायटीत शिरला. लिफ्टमधून बाहेर पडला तर घराचं दार उघडं आणि आतून कुणाच्या तरी बोलण्याचा आवाज. कोण असेल असं नवल करीत तो घरात शिरला. समोर सिंगल सोफ्यावर त्याची आई-स्नेहा बसली होती आणि दाराकडे पाठ करून मोठ्या सोफ्यावर कुणीतरी पुरूष बसला होता. करडे केस, मागून टक्कल पडायला सुरूवात झालेली. त्याला बघून आई एकदम खुष होऊन उठली. “अरे, तू अचानक आज? उद्याचं तिकीट आहे म्हणाला होतास ना?” तिच्या मनातला आनंद लपत नव्हता. त्याचे हात धरून तिने त्याला सोफ्यावर बसवला आणि पाण्याचा ग्लास भरून त्याच्या हातात दिला. पाणी पिऊन तो म्हणाला, “अगं, अचानक आजची फ्लाईट आहे असं कळलं. तिकीट बदलून मिळालं. म्हटलं तुला सरप्राईज द्यावं.” ती खुषीत हसली आणि त्याच्या केसांतून हात फिरवत म्हणाली, “बरं केलंस.” मग त्या माणसाकडे वळून म्हणाली, “हा माझा मुलगा उमेश. आणि उमेश हे श्री. अरूण. नुकतेच आलेत आपल्या सोसायटीत राहायला. पलिकडच्या विंगमधला राजाध्यक्षांचा फ्लॅट घेतलाय त्यांनी. xxx कंपनीतून नुकतेच रीटायर झालेत.” मग परत त्यांच्याकडे वळून म्हणाली, “मी चहा करतेय, तुम्ही घेणार का परत?” पण उमेश म्हणा...
Read more