ज्याचं त्याचं स्वातंत्र्य

ईशाचा अठरावा वाढदिवस जवळ आला होता. कसा साजरा करायचा याचे बेत करत होती मंजिरी. ईशा ऐकत होती.

“बाकी सगळं करूच तुला हवं तसं, पण गिफ्ट काय हवं तुला ते सांग हं वेळेवर. म्हणजे नीट वेळ घेऊन करता येईल खरेदी. यावर्षी स्पेशल गिफ्ट असणार आहे, १८ पूर्ण व्हायचीत ना तुला.” मंजिरी कौतुकाने म्हणाली.

ईशा गप्प होती, अचानक उठून गेली. नवल वाटलं मंजिरीला. असं कधी करत नसे ईशा. दर वर्षी किती उत्साहाने वाढदिवसाचे बेत चालायचे. आत्ताही अगदी गप्प बसून होती. असेल काहीतरी, उद्या सांगेल आपणहून. मंजिरी आपल्या उद्योगाला लागली.

 

दुसऱ्या दिवशी परत वाढदिवसाचा विषय निघाला.

“आई, या वर्षी आपण दोघीच साजरा करू वाढदिवस. आणि गिफ्ट काय ते मी त्याच दिवशी सांगेन.”

“अगं, असं काय आहे अगदी की बाजारात गेलं आणि तयार मिळेल? आधी काही ऑर्डर वगैरे नकोय द्यायला?”

ईशा क्षणभर गप्प बसली आणि मग काहीतरी निर्धार केल्यासारखं म्हणाली, “मी मागेन ते देशील?”

“आता हे काय नवीन, मी तुला कधी नाही म्हटलंय का कशाला आणि तू मुळी कधी देणं अशक्य होईल असं मागतच नाहीस. आजच काय अगदी असं मागणार .......”

“तू आधी प्रॉमिस कर, की नाही म्हणणार नाहीस आणि कारणं सांगणार नाहीस असं.”

“बरं बाई, प्रॉमिस करते तू जे मागशील ते देईन, नाही म्हणणार नाही. झालं? सांग आता.”

“मला बाबाचं नाव, फोन नंबर आणि पत्ता सांग. हेच माझं गिफ्ट.”

मंजिरी हादरली. “ईशा .......”

“आई, तू प्रॉमिस केलंयस मागेन ते देईन म्हणून. आता शब्द फिरवणार आहेस तू?”

“अगं पण .....”

ईशा एकदम उठून उभी राहिली. तिचा चेहरा आक्रसला, कपाळावर आठ्या पडल्या.

“म्हणजे तू नाही सांगणार, ठीक आहे. मग मला हा वाढदिवस साजरा करायचाच नाहीये.”

ती खोलीत निघून गेली आणि दार लावून घेतलं.

 

मंजिरी हतबुद्ध होऊन बसून राहिली. लहानपणी सतत प्रश्न विचारत राहायची ईशा. पण हळूहळू थांबले तिचे प्रश्न. हायसं वाटलं होतं तिला. आणि इतक्या वर्षांनी असं अचानक पुन्हा तेच प्रश्न ... कसं सांगू आता तिला.

 

पुढचे आठ-दहा दिवस मंजिरी तिला समजावत राहिली आणि ती फार न बोलता आपल्या हट्टाला चिकटून राहिली. हळूहळू अधिक निकराचा हट्ट करत राहिली. एकदा तर ...

“ओके, मला सांग तुला तरी माहीत आहे ना माझा बाबा कोण आहे ते?”

“ईशा ......” मंजिरी ओरडली.

“ओरडतेस काय? तू काही अनएथिकल वागली असशील असं नाही म्हणत आहे मी, पण अनोनिमस डोनरचं स्पर्म .....”

मंजिरीचा तोल गेला आणि तिने ईशाच्या कानाखाली वाजवण्यासाठी हात उचलला. आणि हात खाली आणायच्या आधीच ती भानावर आली.

अगतिक होऊन हातात तोंड लपवलं तिने. ईशाने तिला पाणी दिलं. आणि ती वळली.

तिला थांबवलं हात धरून ...

“ईशा, तू नाही ऐकणार माझं?”

“इतकी वर्षं काय केलं? पण आता नाही. सगळ्या मुली आपापल्या बाबांबरोबर फिरायला जायच्या, मज्जा करायच्या, घाबरायच्या सुद्धा. अमुक केलं तर बाबा रागवेल, त्याला आवडणार नाही असं म्हणायच्या. आणि आपल्या घरात मात्र फक्त .......” बोलता बोलता तिला रडू यायला लागलं.

“मी काय आणि किती ऐकलंय ते तुला सांगून आता काही उपयोग नाही. किती वाईट वाटलं मला प्रत्येक वेळी. बाबा देवाघरी गेला असता, तुझ्याशी भांडून डिव्होर्स घेऊन गेला असता तरी मी समजून घेतलं असतं, तू ज्या हिंमतीने मला वाढवलंस त्याचा मला जास्त अभिमान वाटला असता. तू काय आणि किती सोसलंस ते मला माहीत आहे, आठवतायत किती तरी गोष्टी. मामा तुला कसं बोलला होता, सोसायटीत लोक कसे टोमणे मारायचे आपल्याला ते सगळं आठवतंय मला. आणि असं का तेच मला विचारायचंय बाबाला. आपली जबाबदारी का टाळली त्याने? आणि आता तो कुठे राहतो, काय करतो ते जाणून घ्यायचंय. त्याच्या आयुष्यात आपण दोघी का नाही ते विचारायचंय मला त्याला......”

मंजिरीने तिला हाताने थांबवलं. उठून पुन्हा पाणी प्यायली आणि बोलायला लागली.

“त्याने नाही जबाबदारी टाळली. मी नाही म्हटलं लग्नाला. तो विनवत होता, की मूल पाडू नको. आपण लगेच लग्न करू. पण मूल पाडायचं हा विचार नव्हताच माझ्या मनात. मला संसाराच्या अनंत, न संपणाऱ्या जबाबदाऱ्या आणि नवऱ्याची ताबेदारी नको होती. आजुबाजुला बघत होते मी. घरात आई, मावशी, काकू ... बाहेर मैत्रिणी, बरोबर काम करणाऱ्या ..... प्रत्येकीची एकच तक्रार. संसारात आपल्याला काही स्थान नाही, मुलं जन्माला घालणारं आणि पैसे मिळवणारं यंत्र इतकीच किंमत आपल्याला. लग्न नको होतं, पण मातृत्व हवं होतं. स्त्री म्हणून तो माझा हक्क आहे असं वाटलं मला. बँकेत होता तो, माझं खातं तिथेच होतं. ओळख झाली, ती वाढली आणि मला दिवस गेले कळल्यावर तो लग्नाची घाई करायला लागला. लग्न, संसार, मुलं-बाळं, घर अशी ठराविक चाकोरीतली स्वप्नं होती त्याची. मला ते सगळं नको होतं. फार त्रास झाला त्याला नाही म्हणताना. घरी येऊन आई-बाबांशी पण बोलला तो. हे सगळं ऐकून आई-बाबा तर कोलमडले बिचारे. ते मागच्या पिढीतले - त्यांचेही विचार तर आणखी घट्ट, चाकोरीत फिरणारे होते. पण मी ऐकत नाही म्हटल्यावर त्यांचं काही चाललं नाही. अखेर नाईलाजाने त्याने संबंध तोडले. कुठे गेला मला काही कळवलं नाही, मीही चौकशी करायला गेले नाही.

 

तू ४ वर्षांची होईपर्यंत राहिले आई-बाबांजवळ. मग मामाचं लग्न करायची वेळ आली. त्याला सांगून येणाऱ्या मुली आणि त्यांचे पालक बिचकायचे. मुलाची बिनलग्नाची बहीण आपली मुलगी घेऊन इथेच राहतेय म्हटल्यावर कुणी पुढे येईनात. अखेर कर्ज घेऊन हे घर घेतलं. तुला घेऊन स्वतंत्र राहायला लागले. एकट्या बाईला येतात ते सगळे अनुभव आले मला. पण खंबीरपणे पाय घट्ट रोवून उभी राहिले, प्रत्येक वेळी. लढले, झुंजले. आपल्या दोघींचं एक छोटं जग उभं केलं. कामात लक्ष घातलं. वर-वर चढत गेले. सुदैवाने तुझ्या पाळणाघरवाल्या मावशी भल्या भेटल्या होत्या. निभलं त्यांच्या मदतीने. मग तू हळुहळु शहाणी होत गेलीस. स्वत:ला सांभाळायला लागलीस. बाबाची चौकशी करणारे प्रश्नही विचारीनाशी झालीस. मला वाटलं, मी जिंकले. पुरूषावाचून बाईचा जन्म व्यर्थ वगैरे कल्पना मी मोडून दाखवल्या. पण ......

 

आज तू माझ्या त्या विजयाच्या चिंध्या केल्यास. आज अचानक तुला बाबाची का गरज भासायला लागलीय? असं काय आहे जे मी तुला दिलं नाही, देऊ शकत नाही म्हणून तू बाबाला भेटायला इतकी व्याकूळ झाली आहेस? अं, सांग ग. सांग मला, आई म्हणून कुठे कमी पडले ते तरी कळू दे मला.”

मंजिरी कासावीस होऊन ईशाला विचारत राहिली.

ईशा गप्प बसली होती. पण अखेर तिने बोलायला सुरूवात केली.

“आई, इतक्या वर्षात तुला कधीच बाबाची आठवण नाही आली? तू तरूण होतीस, तुला कधी .... कधीच नाही वाटलं त्याला भेटावं, त्याच्या संगतीत चार क्षण ..... तुला खरंच कधी त्याची गरज नाही भासली?”

मंजिरीला एकावर एक धक्के देत होती आज तिची लेक. पण आता इतकं बोललोय, तर पुरतं बोलूनच थांबावं असं वाटलं तिला.

“नाही कसं, वाटलं की. खूप आठवण आली सुरूवातीला. आपण चूक केली का असंही वाटलं, पण पुन्हा संसाराच्या कल्पना, तिथली बंधनं, जबाबदाऱ्या या सगळ्याचा विचार आला की.....”

“पण आई, या घरात तू तुझ्या मनाने संसार थाटलासच की. माझी जबाबदारी, घराची जबाबदारी होतीच की तुझ्यावर. ती कशी स्वीकारलीस मग?”

“पण इथे मी माझ्या मर्जीची मालकीण होते. मला हवं ते, हवं तेव्हा आणि हवं तसं करता येत होतं. मला स्वैर नव्हतं राहायचं-स्वतंत्र राहायचं होतं आणि एकदा लग्न केलं की स्वातंत्र्य संपतं बाईचं ......”

“आई, अगं बंधनं पुरूषांवर पण असतीलच की काही.... असो. आत्ता त्याची चर्चा नको. तुला हवं ते तू केलंस. अगदी उत्तम तऱ्हेने निभवलास तुझा निर्णय. पण मी बापाविना आयुष्य काढावं हा निर्णय तू माझ्यावर लादलास असं नाही का तुला वाटत? मला इतर चार मुलींसारखं बापाचं प्रेम मिळण्यापासून तू वंचित ठेवलंस, तुझ्या निर्णयामुळे मामा आणि इतर नातेवाईक दुरावले, बाबा नाहीच त्यामुळे त्याच्या घरचे नातेवाईक पण नाहीत. आपल्याला कुणी नातेवाईकच नाहीत. फक्त मैत्रिणी. सण, परीक्षा, आजारपण, सुट्टीत केलेल्या टूर्स, कुठलाही प्रसंग असो, आपण दोघीच. कुणी नाही आपल्या सोबतीला. हे तू आपणहून स्वीकारलंस, पण माझ्यावर ते लादलं गेलं हे तुझ्या लक्षातच नाही आलं कधी की ते महत्त्वाचं नाही वाटलं तुला?

 

तुझ्या स्वातंत्र्याचा ध्यास घेतलास, पण मला काय हवंय, काय वाटतंय, माझ्या काय गरजा आहेत हे कधी कळलंच नाही तुला. पण आता नाही. माझा बाबा कोण ते मला कळलंच पाहिजे. मी त्याची मुलगी आहे, कशी राहते, कशी जगते हे त्यालाही कळलं पाहिजे.

घाबरू नको. तुला सोडून नाही जाणार मी. काही झालं तरी आपण एकत्रच असू शेवटपर्यंत. पण मला वाटेल तेव्हा मला माझ्या बाबाला भेटता आलं पाहिजे.”

“अगं, पण आता कुठे शोधणार त्याला? आणि त्याचं लग्न झालं असेल, बायको-मुलं, संसार .... तू अशी अचानक जाऊन उभी राहिलीस तर ते सगळं ढवळून निघेल.... का उगाच ....”

“नाही आई, तसं काही होणार नाही याची काळजी घेऊनच भेटेन मी. तू मला त्याचं नाव, तेव्हाचा पत्ता, त्याच्या बँकेचं नाव वगैरे सांग. मी काढीन शोधून.

आणि आई, मी पुन्हा सांगते मी तुला सोडून नाही जाणार याची खात्री बाळग. मी फक्त मधून मधून भेटेन त्याला. मला बाबा आहे, तो मला भेटतो इतकं पुरेसं आहे. जे निसटून गेलंय ते तर आता नाही मिळणार, पण यापुढे तरी जे मिळेल ते साठवून घ्यायचंय मला.”

 

मंजिरीने एका कागदावर त्याची माहिती लिहून तिला दिली. तिने तो कागद जपून ठेवला आपल्या बॅगमध्ये. त्याचा फोटो काढून मोबाईलमध्ये स्टोर केला. आणि मंजिरीचे हात धरून म्हणाली, "चल झोपू या. उद्या जाऊ बाजारात, भरपूर शॉपिंग करायचंय मला. हीssss एवढी मोठी लीस्ट केलीय मी."

ईशा झोपायला गेली आणि मंजिरी हताश, हरल्यासारखी बसून राहिली सोफ्यावर. काय मिळवलं, काय गमावलं याचा ताळेबंद नव्याने मांडायला हवा होता हे तीव्रतेने जाणवलं तिला.

पुढे काही लिहावं असं वाटलं, पण राहून जात होतं. शेवटी झालंच लिहून ...

पहिली भेट

ईशाचा १८वा वाढदिवस नेहमीपेक्षा झोकात पार पडला. हिऱ्याचे नाजूक टॉप्स, लेटेस्ट मॉडेलचा नवा फोन, नवे ड्रेस. सिनेमा, जेवण, दिवसभर धमाल. एक दिवस आई आणि दुसऱ्या दिवशी मैत्रिणी. २-४ दिवस ईशा मजेत होती. मनात बाबाचं नाव पिंगा घालत होतं. तो कसा असेल, आपल्याशी कसा वागेल – मुळात आधी आपण त्याला शोधू शकू का... असंख्य विचार. मंजिरी सावधपणे तिच्याकडे लक्ष ठेवून होती. ‘तो’ विषय तर दोघींपैकी कुणीच नाही काढला परत.

वाढदिवसाची मजा ओसरल्यावर मग एक दिवस तिने आईने दिलेला कागद बाहेर काढला. परत परत वाचलं नाव. xxx बँक. कसं शोधायचं आता? घरी जाणं फारसं पटत नव्हतं. एकतर घर बदललं असेल इतक्या वर्षांत तर त्या पत्त्यावर कुणी भेटणारच नाही. आणि आई म्हणाली तसं घरात बायको-मुलं असतील. गुगलवर शेकडो पर्याय शोधून झाले, पण विवक्षित नाव टाकलं तर माहिती मिळेल अशी कुठलीही लिंक नाही मिळाली. फेसबुक पण पाहिलं. पण नाही काही पत्ता लागला. अखेर मनाशी काहीतरी विचार करून तिने बँकेच्या झोनल ऑफिसचा पत्ता लिहून घेतला आणि धडकली तिथे जाऊन. कुठूनतरी सुरूवात करायला हवीच होती. तिथल्या एच आर डिपार्टमेंटमध्ये गेली. याला विचार, तिकडे जा यात २ तास गेले आणि अखेर ती योग्य टेबलवर पोचली.

“मला xxx यांचा पत्ता आणि फोन नंबर हवा आहे.”
चष्मा नीट करून त्या माणसाने थेट पाहिलं तिच्याकडे. आईने दिलेली त्रोटक माहिती दाखवली तिने त्यांना. पूर्वी xxx ब्रँचमध्ये होते हेही पुन्हा एकदा सांगितलं. मग का, काय काम, तुम्ही कोण त्यांच्या असले अनंत अनावश्यक प्रश्न विचारून त्यांनी “उद्या या” म्हटलं आणि ते सरळ उठून गेले.
घरी परत जाताना आपण त्या माणसाला काय उत्तरं दिली ते घोकत राहिली ईशा. उद्या परत हेच प्रश्न आले तर उत्तर चुकायला नको. “ते आमचे लांबचे नातेवाईक लागतात, बऱ्याच वर्षात संपर्क नाही राहिला. काही काम आहे म्हणून फोन आणि पत्ता हवा आहे.”
दुसऱ्या दिवशी सकाळी ती वेळेत पोचली. तिच्या कल्पनेप्रमाणे खरंच सगळे प्रश्न त्यांनी पुन्हा विचारले. आणि घोकून ठेवलेली उत्तरं तिने पुन्हा दिली. बहुतेक समाधान झालं असावं.
“पत्ता, फोन नंबर नाही देता येणार. आम्हाला नियमांचं बंधन असतं. पण xxx ब्रँचला असतात ते आता ब्रँच मॅनेजर म्हणून. तिकडे जाऊ शकता.”
(नियम कसले ..... असू दे ना. ब्रँच तर कळली. एक पाऊल तर पुढे पडलं.)

रात्री जेवताना मंजिरीने विचारलंच, “दोन दिवस कॉलेजला नव्हती गेलीस? ऋचा भेटली होती, ती विचारत होती.” हे होणार याची कल्पना होतीच ईशाला. मंजिरीकडे न बघताच तिने सांगितलं, “xxx बँकेच्या एच आर मध्ये गेले होते.” मंजिरी एकदम गप्प बसली. काहीही सांगून ईशा ऐकणार नव्हती हे तिला त्या दिवशीच कळलं होतं.

दुसऱ्या दिवशी सकाळी सगळं आवरतांना ईशाला धडधडत होतं. भेटेल का बाबा? आपलं ‘ईशा मंजिरी’ हे नाव ऐकून काही आठवेल का त्याला? ओळख पटेल? कसा रीॲक्ट होईल ...... मुळात त्या माणसाने सांगितलं तसा खरंच तो असेल का तिथे की आपल्याला टाळायचं म्हणून त्याने काहीतरी ठोकून दिलं असेल? पण असं का करेल तो माणूस? खोटं ठरलं तर मी पुन्हा जाईन हे काय त्याला कळणार नाही ... असंख्य प्रश्न, अगणित शंका. हे होईल, ते होईल अशा स्वैर कल्पना. तयार होऊन ती बाहेर पडली. स्कूटर ब्रँचच्या रस्त्याकडे वळवतांना तिच्या हातांना घाम आला. बाजुला थांबून ती पाणी प्याली. मिनिटभर थांबली. डोळे मिटले. बाबाला भेटण्यासाठी आजवर झालेली तगमग, पचवलेले असंख्य प्रश्न, जिरवलेले कढ सगळं सगळं आठवलं. आणि मन स्थिर करून ती पुन्हा निघाली, थेट त्या ब्रँचच्या बाहेर येऊन थांबली. आत शिरून दाराजवळच्या शिपायाला तिने विचारलं, “xxx इथे आहेत का?” त्याने होय म्हणून केबिनकडे बोट दाखवलं. तिच्या पायांना आता थरथर सुटली. क्षणभर कडेच्या बाकावर टेकून ती केबिनकडे गेली. टकटक करून “या आत” हे ऐकलं आणि कळ दाबल्यासारखी आत जाऊन ती त्याच्या समोरच्या खुर्चीत धपकन् बसली.

बारीक चौकडीचा हलक्या रंगाचा बुशशर्ट, नीट बसवलेले केस, चष्म्यातून तिच्याकडे बघणारे डोळे. ती त्याला बघत होती. तो प्रश्नार्थक नजरेने तिच्याकडे बघत होता. “मी ईशा मंजिरी. तुमच्याशी काही खासगी बोलायचंय.” ती एका दमात बोलली आणि श्वास रोखून त्याच्याकडे बघत राहिली. तिचं नाव ऐकून हळूहळू त्याचा चेहरा बदलत गेला आणि एका क्षणी त्याचे डोळे विस्फारले. “ईशा मंजिरी! म्हणजे तू .....” इतकं बोलून तो एकदम स्तब्ध झाला. ३-४ मिनिटं तशीच गेल्यावर बेल वाजवून त्याने शिपायाला बोलावलं आणि कॉफी मागवली.

कॉफी पिऊन होईपर्यंत काय करायचं त्याचा त्याने झटकन् निर्णय घेतला. “हे बघ, आज मी आत्ता असा अचानक बाहेर नाही पडू शकणार. उद्या भेटू आपण. तुझा नंबर दे. मी कळवतो तुला, कुठे-कधी भेटायचं ते.” मनातली निराशा तिच्या चेहऱ्यावर उमटली आणि डोळे पाझरायच्या घाईला आले. पुढे झुकून तिच्या हातावर हात ठेवायला त्याने आपला हात पुढे केला, पण तसं न करता मृदू स्वरात तो इतकंच म्हणाला, “विश्वास ठेव. नक्की भेटू आपण उद्या.”

बाहेर पडल्यावर तिच्या लक्षात आलं की ही ब्रँच घरापासून चांगलीच लांब आहे. येतांना त्याला भेटायच्या उत्सुकतेपोटी तिच्या लक्षातच आलं नव्हतं की आपण शहराच्या पार दुसऱ्या टोकाला आलोय. आता रिकाम्या हातांनी इतक्या लांब परत जायचं या कल्पनेने तिचे पाय गळले. पार्किंगमध्ये स्कूटरवर बसून ती पाणी प्याली आणि हेल्मेट घालून आता स्कूटर सुरू करणार तो फोन वाजला. आत्ता तिला कुणाशीही बोलायचं नव्हतं. एकदा बंद होऊन पुन्हा वाजली रिंग, तिने अनिच्छेने फोन उचलला.
“मी बाबा बोलतोय, किती लांब गेलीस?”
त्याच्या ‘बाबा’ या शब्दासरशी तिच्या अंगावर सर्रकन् काटा फुलला.
“अगं, काय विचारतोय मी. फार लांब गेली नसलीस तर परत ये. मी निघू शकतोय आत्ता. आजच बोलू आपण.”
“मी पार्किंगमध्येच आहे,” इतकंच बोलू शकली ती.
“गुड, मी येतो ५ मिनिटांत. थांब तिथेच.”
बाबा म्हणाला तो. माझा बाबा. किती तळमळली होती ती या शब्दांनी कुणाला तरी हाक मारण्यासाठी, या नात्यासाठी. पण ... इतकं सहज कसं स्वीकारलं त्याने? इतक्या लगेच? हे कसं काय?
तिच्या मनातला गोंधळ आवरेना तिला. इतक्यात तो येतांना दिसला. “अर्ध्या दिवसाची रजा काढून आलो. चल, स्कूटर ठेव इथेच. बघू नंतर तिचं काय करायचं ते.” असं म्हणून पलिकडच्या एका गाडीकडे तो गेला. त्याने उघडलेल्या दारातून ती त्याच्या बाजुच्या सीटवर बसली. दार लावून बेल्ट लावला. तो कौतुकाने हसला.

गाडी बाहेर रस्त्याला लागल्यावर तो म्हणाला, “उगाच उद्यापर्यंत कशाला लांबवायची भेट, आपल्या दोघांनाही चैन पडणार नाही. म्हणून ठरवलं आणि रजा सांगून निघालो लगेच.” एका निवांत रेस्टॉरंटशी तो थांबला. गाडी लावून दोघं आत येऊन एका कोपऱ्यात बसली. त्याने हलके स्नॅक्स आणि कोल्ड कॉफी मागवली. वेटर डिश आणेपर्यंत तो तिच्याकडे बघत होता. तिला अगदी अवघडल्यासारखं झालं. पळून जावंसं वाटलं एका क्षणी.

वेटर गेल्यावर तो म्हणाला, “बोल. काय आहे तुझ्या मनात ते अगदी मोकळेपणी, स्पष्ट सांग. जराही संकोच करू नको. मी बाबा आहे तुझा. कुणी परका नाही. आपलं नातं नाकारत नाहीये मी.” तिच्या हातावर हलकं थोपटलं त्याने. बांध फुटला तिचा. सगळं सांगितलं त्याला. कशी लहानपणी चिडायची, मग गप्प राहायला शिकली. मामाच्या घरातून बाहेर पडल्यावर आई आणि ती इतक्या छोट्या जगात राहताना सतत बाबा कोण, कुठे हे प्रश्न छळत राहिले आणि अखेर न राहवून वाढदिवसाच्या निमित्ताने आईकडून त्याचं नाव मिळवलं. त्याला शोधण्यासाठी काय केलं – बोलता बोलता किती वेळा घशात आवंढा अडकला, डोळे बंडखोरीवर उतरले. पण तरी ती बोलत होती. कळायला लागल्यापासून मनात साचलेलं सगळं आज तिला बोलायचंच होतं. न जाणो, पुन्हा ही संधी मिळेल न मिळेल.

बोलून धाप लागल्यासारखं वाटलं, उरलेली कॉफी ती घटाघटा प्यायली. तो स्थिर नजरेने तिच्याकडे बघत होता. तिला कळेना, नेमकी काय प्रतिक्रिया आहे याची? मी अशी आलेली याला आवडलं आहे की नाही?  नातं नाकारत नाही म्हणाला, पण मग बोलत का नाही हा काही?

तिचा हात धरून तो म्हणाला, “अखेर आलीस तू मला भेटायला. खूप बरं वाटलं. फार वर्षं वाट पाहिली मी. १८ वर्षं. मंजिरीने लग्नाला नाही म्हटल्यावर माझा फार मोठा अपमान, पराभव झाल्याची भावना झाली माझी. बाहेर बदली करून घेतली मी. पण तुझ्या मामाकडे माझा नंबर होता. २-३ वर्षं मला सगळी खबर कळत होती तुम्हा दोघींची. नंतर तिने घर सोडलं, सगळे संबंध तुटले; आपोआप संपर्क तुटला आमचा. तोपर्यंत माझंही लग्न झालं होतं. माझ्याबरोबर काम करणाऱ्या एका मुलीला माझं आणि मंजिरीचं प्रेमप्रकरण माहीत होतं आणि तरी तिने मला प्रपोज केलं. अखेर केलं मी लग्न. एकट्याने जगण्यात काही मोठा पराक्रम असतो असं मला कधीच वाटत नव्हतं. शिवाय घरातूनही दबाव वाढायला लागला. ५-६ वर्षं बाहेरगावी काढल्यावर प्रमोशन मिळालं आणि मी परत आलो इथे. मंजिरीचा नवा पत्ता तर माहित नव्हता आणि कळून उपयोग तरी काय होता? माझ्या वाऱ्याला उभी राहिली नसती. मग मी तिला मनातून पुरतेपणी काढून टाकलं प्रयत्नपूर्वक. चांगला संसार चालू आहे माझा. दोन मुलगेही आहेत आता मला. पण कुठे कुणाची मुलगी पाहिली की हमखास वाटायचं की आपली मुलगी आता केवढी झाली असेल, काय करत असेल, इथेच असेल की कुठे निघून गेली असेल मंजिरी?  परगावी, परदेशात सुद्धा. स्वातंत्र्य हवं होतं तिला, ते जिथे मिळेल तिथे जायची तयारी दाखवेल ती. पण आपली भेट व्हायची होती नशीबात, म्हणूनच असा हट्ट करायची बुद्धी झाली तुला.
तू तुझं नाव सांगितल्यावर क्षणभर विश्वास बसला नाही माझा. जरा वेळ लागला नेमकं काय चाललंय ते कळायला. जिची इतकी वर्षं वाट पाहत होतो, जिच्याबद्दल फक्त कल्पना करत होतो, ती प्रत्यक्ष समोर येऊन बसलीय हे खरंच वाटेना. तेव्हाच उठून तुला जवळ घ्यावी अशी तीव्र इच्छा झाली होती, पण नाही जमलं ... शेवटी समाजात राहतो आपण .....”

“मला आता भेटशील ना नेहमी? फार काही नाही मागणार मी. आईला सोडून कुठे जायचंही नाही मला. पण केव्हा तरी भेटावंसं वाटलं तर ..... ‘त्या’ काही म्हणणार नाहीत ना? काही  हरकत असेल का त्यांची? इतर मुला-मुलींसारखा मलाही बाबा आहे, तो मला भेटतो इतकं पुरे आहे माझ्यासाठी. ...” बोलता बोलता पुन्हा कातर झाला तिचा स्वर, डोळे भरून आले. त्याने तिचे डोळे पुसले. गालावर क्षणभर रेंगाळला हात त्याचा. “तुला जेव्हा आठवण येईल, गरज भासेल तेव्हा हाक मार. कुणी काही म्हणणार नाही. माझ्या घरात सगळ्यांना, अगदी मुलांना – तुझ्या भावांना सुद्धा माहीत आहे सगळं.”

त्याने तिची आणि मंजिरीची सगळी चौकशी केली. ती काय शिकते, अभ्यास कसा आहे, काय आवडतं. मंजिरीची नोकरी, तिथलं स्टेटस. तिनेही त्याच्या घराची चौकशी केली. त्याचं घर, बायको-तिचं काम, मुलं-त्यांच्या शाळा. बोलताना थकत नव्हती.
चार वाजत आले. “जेवण राहिलं की गं, आता काय करशील?”
“गच्च भरलंय माझं पोट.”

बिल देऊन उठला तो. तिला म्हणाला, “चल, घरी सोडतो तुला.”  डोळे चमकले तिचे. “माझी स्कूटर…”  “करतो मी व्यवस्था ती पोचवायची. चल माझ्याबरोबर.”
घराखाली त्याने तिला सोडली. उतरताना त्याचा हात एकदा घट्ट धरून ती काही म्हणणार तेवढ्यात तो म्हणाला, “नको बोलू काही. कळलंय मला सगळं. मी म्हटलंय ना, हवा तेव्हा फोन करत जा, मी आहे.” पाकीटातून २०००ची नोट काढून तिच्या हातात देत म्हणाला, “नाही म्हणू नकोस, खाऊ समज. तुझ्या आईला हे आवडणार नाही, पण बाबाने खाऊ दिलाय असं सांग. आत्ता इतकंच ...” त्याचाही आवाज जड झाला. तिने ती नोट हातात घट्ट धरली आणि ती गेटकडे वळली.

सोसायटीच्या गेटमधून आत जाऊन इमारतीत शिरून दिसेनाशी होईपर्यंत तो तिला बघत राहिला. मंजिरी वारंवार भेटू देईल की नाही याबद्दल शंका होती त्याच्या मनात. पुढचं पुढे, पण आपलं पहिलं मूल – आपली मुलगी आपल्याला निदान भेटली तरी. थोडा वेळ घालवता आला तिच्याबरोबर. प्रेमाने बोलता आलं. आश्वस्त करता आलं तिला की मी आहे तिच्याबरोबर. तिच्या डोळ्यातला अविश्वास, धास्ती वितळून तिथे वयाची चमक आलेली बघता आली हेच खूप झालं.

इकडे लिफ्टमधून उतरून घरात शिरताना ईशाही अगदी हाच विचार करत होती. आई नाराज होणार असेल तर सारखं नाही भेटता येणार. पण कोण आहे आपला बाबा, कसा आहे हे तरी कळलं. आपल्या गरजेला उभा राहील, धावत येईल याची खात्री तरी पटलीय आत्ता. पुढचं पुढे.

पुढचं पुढे .....