ललित साहित्य - ललित लेखन

ललित लेखन - ललित लेखन

ललित लेखन म्हणजे काय ते सांगा असं एका फेबु मित्राने सुचवलं म्हणून हा लेख -

लेखनाच्या अनेक प्रकारात ललित लेखन हा लोकप्रिय प्रकार आहे. मराठीतल्या प्रणय कादंबरीचे प्रणेते ना, सी. फडके या साहित्य प्रकाराचे जन्मदाते असं म्हटलं तर चूक ठरु नये. याआधी लिहिलं गेलंच नाही असं नसेल पण ललित लघुलेख हा प्रकार फडक्यांनी लोकप्रिय केला.

कोणत्याही विषयावरची तांत्रिक माहिती न देता, किंवा ती माहिती देतांना सुध्दा थोडं भावनिक अंगाने लिहिलं की ते ललित होतं. उदा. स्त्रीच्या बाळंतपणाबद्दल लिहितांना गर्भधारणा, गर्भाची वाढ वगैरे तपशील दिले तर तो प्रसुतीविषयक माहिती देणारा लेख होतो. पण तोच 'बाळाची चाहूल', 'डोहाळे' अशा शीर्षकांनी लिहिला आणि त्यात बाईची बदलती मानसिकता, तिचे बदलते रुप, गर्भाच्या वाढीबरोबर बदलणारं तिचं रोजचं आयुष्य यांचं वर्णन केलं की तो ललित लेख.

मी काश्मीरला गेले तर कशी गेले, बुकिंग कसं केलं, कोणत्या कंपनीबरोबर गेले, कुठे राहिले, कशी फिरले, खर्च किती आला वगैरे माहिती हे प्रवास मार्गदर्शन होईल. पण काश्मीरचं सौंदर्य, तिथला वेगळेपणा, तिथल्या संस्कृतीमधील आवडलेल्या/नावडलेल्या गोष्टी यांच्याबद्दल मी काही लिहिलं तर तो ललित लेख.

चराचर सृष्टीतील कोणताही विषय ललित लेखाला वर्ज्य नाही. चंद्र हा सर्वात लाडका विषय. नंतर तरुण स्त्री, तान्हे बाळ वगैरे. मराठी भाषेतील उपमा, उत्प्रेक्षा, रूपक, अतिशयोक्ती वगैरे अलंकारांनी याला सजवतात. पण एखादाच ठळक दागिना घातलेली सौंदर्यवती आणि दागिन्यांच्या दुकानातली दागिन्यांनी मढलेली निर्जीव बाहुली यांच्यात जो फरक तो या अलंकारांच्या वापरातही. मोजके आणि नेमके अलंकार लेखाचं सौंदर्य आणि रोचकता वाढवतात. आणि प्रमाण जास्त झालं की मूळ विषय काय ते कळेनासं होतं.

माझा हा लेखही 'ललित-माहितीपर' प्रकारात मोडतो. कारण ललित म्हणजे काय याची माहिती मी दिली आहे. पण लेख कसा लिहावा त्याबद्दल मी काहीही लिहिलेलं नाही. सुरुवात कशी असावी, विषय कसा फुलवावा, शेवट कसा करावा, शब्दसंख्या किती असावी याच्या सूचना दिल्या तर तो लेखनविषयक मार्गदर्शन करणारा लेख ठरला असता. (ही फारच ढोबळ माहिती आहे. परीक्षेसाठी जरा अधिक तपशील अभ्यासावे लागतात. पण ललित लेख म्हणजे काय या प्रश्नाचे हे माझ्या मते यथोचित उत्तर ठरावे. 

राधा मराठे
०१.०६.२०१७ Top of Form